Jak mówić o miejscach w których się nie było?

Pierre Bayard (ur. 1954), profesor literatury w Paryżu, jest autorem ponad dwudziestu książek o bardzo specyficznym charakterze krytyki „zaangażowanej” i „interwencyjnej”. Jeden wątek to analizy powieści kryminalnych i innych utworów (Hamlet) wykazujące, że autor (Agatha Christie, Conan Doyle) niewłaściwie, w świetle danych fabuły, zidentyfikował przestępcę. W kilku innych publikacjach Bayard doradza czytelnikowi, jak się zachować w określonych okolicznościach kulturowych. Niniejsza książka dotyczy sytuacji, gdy trzeba się wypowiedzieć o miejscu, w którym się nie było. Tak się dzieje nie tylko podczas spotkań towarzyskich, lecz także wszędzie tam, gdzie wymagane jest alibi (cudzołóstwo, przestępstwo). Ten temat jest dla autora okazją do przejrzenia dzieł klasyków opisujących kraje, których w rzeczywistości nie odwiedzili. Bayard demaskuje Marco Pola opisującego Chiny, do których prawdopodobnie nawet się nie wybrał, Chateaubrianda, który zmyślił relacje z podróży po Ameryce, Karla Maya, który nigdy nie dotarł na Dziki Zachód. Prowokacyjna teza książki głosi jednak, że wbrew popularnej metodzie obserwacji uczestniczącej fizyczna obecność w danym miejscu nie decyduje o walorach jego opisu, a lepsze wyniki zapewnia metoda „obserwacji z dystansu”. Choć Blaise Cendrars bez wątpienia nigdy nie jechał koleją transsyberyjską, jego słynny poemat – relacja z tej podróży – okazał się przełomowy dla XX-wiecznej poezji.