Moje wspomnienia Tom 2

Zachęcony sukcesem pierwszego tomu Wspomnień Jecheskiel Kotik szybko opublikował ich drugą część, zabierając czytelników w dalszą podróż po miastach i miasteczkach XIX-wiecznej strefy osiedlenia. Tym razem jednak nie jest to podróż sielankowa i sentymentalna. Wręcz przeciwnie – drugi tom jest przepełniony smutkiem, pesymizmem i silnym poczuciem życiowej klęski. Kotik opisuje w nim koleje swojego losu: wędrówki w poszukiwaniu godnego zajęcia i związane z tym niepowodzenia. Historyczna wiarygodność i dokładność jego przedstawień jest w tomie drugim większa niż w pierwszym, co czyni ze Wspomnień Kotika jedyny w swoim rodzaju dokument historyczny. Moje Wspomnienia można bez wątpienia uznać za jeden z ciekawszych przykładów literatury wspomnieniowej pisanej w języku jidysz. Jecheskiel Kotik opisuje swój rodzinny dom, dzieciństwo i młodość. Miasto Kamieniec Litewski, w którym się wychował, zamieszkane przez barwne postacie klanu Kotików, stanowi kanwę wspomnień i oś chronologiczną, wokół której rozwija się fabuła. Historia rodzinna jest jednak tylko pretekstem do opowieści o zachowanych w pamięci Kotika ludziach, do oddania miasteczkowego kolorytu. Autor opisuje nie tylko ważne historycznie wydarzenia, takie jak dekrety cara Mikołaja I czy polskie powstania, lecz porusza także podstawowe kwestie dotyczące życia Żydów w Europie Wschodniej w okresie nowoczesnym: zmianę ze społeczeństwa stanowego na społeczeństwo wczesnokapitalistyczne, społeczne i kulturowe spory o istotę i kształt żydowskiego życia toczące się między chasydami, misnagdami i maskilami. W Kamieńcu jak w soczewce skupiły się niemal wszystkie procesy zmieniające żydowskie życie, przebiegające podobnie w setkach innych miast i miasteczek w całej Europie Wschodniej. To wszystko czyni ze wspomnień Kotika autentyczny historyczny dokument o pierwszorzędnym znaczeniu. Dokument ten jest także unikatowym źródłem wiedzy o historii Żydów i innych grup społecznych w XIX-wiecznej strefie osiedlenia.