Romantyzm

Kolejny tom Wielkiej Historii Literatury Polskiej obejmuje tematycznie dzieje literatury polskiej zamknięte przedziałem czasowym od rozbiorów po powstanie styczniowe. Początkowe dziesięciolecia, na które składają się tzw. szok porozbiorowy, Księstwo Warszawskie (poezja, narodziny współczesnego eseju, powieść gotycka, Śpiewy historyczne Juliana Ursyna Niemcewicza, tragedia klasyczna Alojzego Felińskiego, oda klasyczna Kajetana Koźmiana) i - częściowo Królestwo Polskie (powieść obyczajowa, romans sentymentalny i historyczny, idylle i elegie; poemat heroiczny, bajka i proza klasyczna, Ziemiaństwo Kajetana Koźmiana) - opracował Ryszard Przybylski. Właściwy romantyzm jest pióra Aliny Witkowskiej (sylwetka i twórczość Adama Mickiewicza, Juliusza Słowackiego, Zygmunta Krasińskiego i Cypriana Norwida; liryka okresu międzypowstaniowego, poemat i epika wierszowana, proza narracyjna, dramat, krytyka literacka okresu międzypowstaniowego, epistolografia i pamiętnikarstwo doby romantyzmu, literatura dla młodego odbiorcy, pierwsze syntezy historii literatury). Połączenie obydwu zakresów historii literatury w jednym tomie wynika z przeświadczenia o dominujących rysach wspólnych literatury porozbiorowej, wskazujących na ciągłość procesu historycznoliterackiego mimo różnic stylów, poetyk i gatunków. Wszystko, co działo się w literaturze porozbiorowej, stanowiło, bowiem naturalną glebę romantyzmu pojętego jako kontynuacja, jako dialog i jako sprzeciw. Dlatego też literatura porozbiorowa znalazła się w tomie Romantyzm na zasadach współkomponentu epoki.